Από το πρόγραμμα της παράστασης

Η Χώρα Ίψεν δεν είναι απλώς ένα «παράγωγο», αλλά, με το τολμηρό αναδρομικό άλμα που επιχειρεί στο σκοτεινό και άγνωστο παρελθόν των ηρώων και στα εσώψυχα των κεντρικών χαρακτήρων του Ίψεν, καταφέρνει να γίνει μια προκλητική δραματική δημιουργία που είναι συγχρόνως εξαρτημένη αλλά και ανεξάρτητη.

Αν και σε μια θεατρική παράσταση τα λόγια ή η δράση έχουν νόημα μόνο μέσα στη συγκεκριμένη φανταστική πραγματικότητα που τα παράγει, εμείς, ως θεατές-ακροατές, δεν μπορούμε να εμποδίσουμε το μυαλό μας να πάει και σε θέματα που ξεπερνούν αυτά τα όρια. Γιατί, όταν πέφτει η αυλαία, ακόμα και στις περιπτώσεις έργων αριστουργηματικών, σε μας παραμένουν κάποια ερωτήματα αναπάντητα και κάποια προβλήματα άλυτα. Γι’ αυτό και με βάση τις δικές μας πια εμπειρίες και γνώσεις εξακολουθούμε να σκεφτόμαστε την τύχη των προσώπων και προσπαθούμε να φανταστούμε την πορεία που τα οδήγησε στην κεντρική δράση, στο mediares που παρακολουθήσαμε κατά τη διάρκεια της παράστασης.

Όσον αφορά, όμως, την κατανόηση των ίδιων των χαρακτήρων, είναι αλήθεια ότι, παρά την αναγνωρισμένη διαχρονικότητα των έργων του Ίψεν, δεν μπορούμε εμείς σήμερα να συνδεθούμε εύκολα με τα πολιτισμικά συμφραζόμενα του 1880. Η ιδιαίτερη γλώσσα των προσώπων εκείνης της εποχής, οι πεποιθήσεις τους και οι εκφράσεις τους δεν έχουν ούτε την ισχύ ούτε την αναφορική δύναμη που χρειάζεται, ώστε να μπορέσουν να προσαρμοστούν στη σημερινή πραγματικότητα. Σ’ αυτό, λοιπόν, ακριβώς το σημείο έρχεται η Χώρα Ίψεν και συγχωνεύει μεγαλοφυώς δύο διαφορετικές εποχές: μια κλειστή εποχή στα τέλη ενός αιώνα, που ερευνά τα φυσιο-ψυχολογικά προβλήματα, και μια ανοιχτή εποχή στα τέλη ενός άλλου αιώνα, που ορίζει ένα νέο ξεκίνημα προς την αναζήτηση και την έκφραση της ρίζας αυτών των ζητημάτων. Ο Καμπανέλλης, αφήνοντας τους χαρακτήρες του και τον διάλογό του να κινούνται ανάμεσα στο παρελθόν του Ίψεν και στο δικό του παρόν, με τον απρόβλεπτο τρόπο του εσωτερικού μονολόγου –αυτό θα μπορούσε να γίνει πραγματικός εφιάλτης για ένα σκηνοθέτη– προσφέρει στα πρόσωπα του έργου του μια διφορούμενη και διχασμένη χρονικά πραγματικότητα που ξεσκεπάζει και αποκαλύπτει τον εσώτερο δυναμισμό τους· ένα δυναμισμό που μπορεί, βέβαια, να είχε υπόψη του ο Ίψεν, αλλά, φυσικά, δεν έκανε ποτέ σαφή ούτε στο λόγο του ούτε στο λεξιλόγιό του και επομένως ούτε και στο έργο του.

REIDAR DITTMANN

Ο νορβηγός θεατρολόγος Reidar Dittmann είναι καθηγητής Σκανδιναβικών Σπουδών στο St. Olaf College, Νόρτφιλντ, Μινεσότα. Το κείμενο αυτό γράφτηκε για να δημοσιευτεί εδώ.

Μετάφραση: Βίκυ Γεωργιάδου.