Η κρυφή γοητεία του θεάτρου

Η Φρεσέτ άρχισε την καριέρα της (το 1974) στ’ αριστερά του ιδεολογικού χάρτη. Ως δοσμένη μαρξίστρια, είχε για όλα το αντίδοτο. Και για την κοινωνική αδικία, τις αμβλώσεις, την κακοποίηση των γυναικών, την πολιτική καταπίεση, τη φτώχεια, την εκμετάλλευση, τη μοναξιά. Πουθενά το άγχος του αβέβαιου, του αναπάντητου. Τόσο σίγουρη, που κάποια στιγμή, όταν άρχισαν να εμφανίζονται οι πρώτες ρωγμές στο ιδεολογικό της σύμπαν, ήρθαν τα πάνω κάτω. Εκεί που υπήρχαν μόνο απαντήσεις, άρχισαν να πυκνώνουν τα ερωτηματικά. Σταδιακά, το αριστερό ρομάντζο με τη ζωή άρχισε να δίνει τη θέση του στην περιπετειώδη αναζήτηση νοήματος στα σκοτεινά διαμερίσματα του νου και της ψυχής. Η ίδια περιγράφει αυτήν την αλλαγή ως μια μετακίνηση «κάπου ανάμεσα»: ανάμεσα στο θέατρο και την πραγματικότητα, τη λογική και την παράνοια, το είναι και το φαίνεσθαι. Ολα εις διπλούν, όπως στο «Κρυφό δωμάτιο», έργο εμπνευσμένο από το μύθο του «Κυανοπώγωνα» του Σαρλ Περό (1697), όπου φωνές, εικόνες, χώροι και χρόνοι μπλέκονται χωρίς να ξεμπλέκονται.

Από το ασήμαντο στο σημαντικό

Τι πυροδοτεί αυτήν τη «συμπλοκή» των σημείων; Ενα δωμάτιο, ανάμεσα στα 28 δωμάτια της έπαυλης του πλούσιου συζύγου, που βρίσκεται κοντά σε μια εσωτερική σκάλα και στο οποίο απαγορεύεται να έχει πρόσβαση η σύζυγος. Μια περίεργη απαγόρευση που αφήνει να ξετυλιχτεί ένα συναρπαστικό κουβάρι, το οποίο στην πορεία παίρνει διαστάσεις ψυχολογικού θρίλερ. Ο ορατός και τακτοποιημένος κόσμος του ζευγαριού ξαφνικά διασαλεύεται από την ιστορία που απελευθερώνει το κρυφό δωμάτιο. Η μεγάλη πόρτα στο βάθος και η πόρτα μινιατούρα μπροστά στη σκηνή (τα λιτά και εύστοχα σκηνικά της Ολγας Χατζηιακώβου), με όρους καθαρά θεατρικούς, θα μπορούσε να ιδωθεί και ως το συμβολικό άνοιγμα της σκηνής που επιτρέπει να δούμε (για λίγο) τις ιστορίες που φιλοξενεί και οι οποίες άλλοτε μας καταπλήσσουν και άλλοτε μας μπερδεύουν. Οπως η Γκρέις κοιτά πίσω από την κλειστή πόρτα του δωματίου, αγωνιώντας να μάθει τι κρύβει, έτσι κι εμείς, από την πλατεία, περιμένουμε να κάτι ανάλογο από το δραματικό σύμπαν της σκηνής. Οντως υπάρχει ένα σώμα που αιμορραγεί πίσω από την κλειστή πόρτα ή μήπως όλα είναι αποκύημα της φαντασίας; Τα ζητούμενα είναι πολλά, το κρατούμενο ένα: στο κρυφό δωμάτιο - θέατρο (όπως και στο πραγματικό θέατρο) όλα μπορούν να συμβούν. Υπό αυτήν την έννοια, το έργο θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί καθαρά και σαν ένα θέατρο του μυαλού (mise en abyme), ένα ταξίδι στα σκοτεινά διαμερίσματα του φόβου και της επιθυμίας, ένας αγώνας χαρακωμάτων, όπου το διακύβευμα είναι η ίδια η έννοια της αλήθειας και κατ’ επέκταση οι σχέσεις του ατόμου με την κοινωνία και, πρωτίστως, τον εαυτό του. Ενα αποκαλυπτικό και, ολίγον τι grande guignol, σκιτσάρισμα του τι είμαστε ή θα θέλαμε να είμαστε.

Σκηνοθεσία και ερμηνείες

Η Χριστίνα Χατζηβασιλείου μπήκε σ’ αυτό το σκοτεινό δωμάτιο και έλαμψε. Κατέθεσε μια συμπαγή και ευανάγνωστη σκηνοθετική πρόταση, δείγμα ωριμότητας, παρά το νεαρό της ηλικίας. Δε φοβήθηκε τις απότομες (μετα)στροφές και τα περίεργα ευρήματα. Μπήκε καλά προετοιμασμένη. Ακούμπησε με σεβασμό στη μεταδραματική διάσταση της πρώτης γραφής, κατάλαβε τους εσωτερικούς ρυθμούς, τις πτυχώσεις και τις διακλαδώσεις της, είδε τις παγίδες που κρύβει και, εν συνεχεία, δημιούργησε, με προσοχή στη λεπτομέρεια, έναν ατμοσφαιρικό και βαθιά θεατρικό μικρόκοσμο που υπηρέτησαν πειστικότατα όλοι οι ηθοποιοί. Αφηγητές της ιστορίας και δρώντα πρόσωπα μέσα στην ιστορία, σαν τους παλιούς ραψωδούς. Αλλοτε μπροστά από την ατάκα και άλλοτε πίσω, σε μια έκτακτη τραμπάλα εντυπώσεων, συντροφιά μ’ ένα τσουβάλι αλήθειες (και ψέματα), όλα σε μια κατάσταση μόνιμης αστάθειας. Τη μια στιγμή θέατρο mise en scene και την άλλη θέατρο mise en abyme. Τη μία δράμα, την άλλη περφόρμανς.

Η Αθηνά Ευσταθίου έκανε αυτό το επίπονο ταξίδι με αξιοθαύμαστη ευαισθησία, σιγουριά και καλά αντανακλαστικά. Δικαιούται πολλά εύσημα. Δίπλα της η Εφη Σταμούλη, με τις κεραίες στραμμένες προς τη σωστή κατεύθυνση, έπαιξε τη Μάνα, με το γνώριμο πάθος της και την επικοινωνιακή άνεση που τη χαρακτηρίζει. Η Νανά Παπαγαβριήλ σκίτσαρε με αμεσότητα ένα καθαρό πορτρέτο της «Αννας», της πραγματίστριας αδελφής της «φευγάτης» Γκρέις. Η Μαριέττα Σπηλιοπούλου «ψυχρή» και σημαίνουσα μέσα στα ρούχα της υπηρέτριας. Επικοινώνησε. Ομοίως και ο Κυριάκος Δανιηλίδης. Κάθε εμφάνισή του εμβολίαζε τη δράση με δόσεις επικείμενου ολέθρου.

Συμπέρασμα: μια πολύ ενδιαφέρουσα παράσταση που μας ταξίδεψε πρώτη θέση σ’ ένα κρυφό κόσμο με φωτοσκιάσεις. Ενα ταξίδι must. Αφετηρία: Θέατρο «Αμαλία».